အဘိဓမၼတၳသဂၤဟ ပရမတၳတရားတို႔၏ အဓိပၸါယ္မ်ား (အဆက္)အပိုင္း(ခ)

သမၼဝါစာ = အသက္ေမြးဝမ္းေၾကာင္းႏွင့္ မဆိုင္ဘဲ ဝစီဒုစရိုက္ေလးပါးမွ ေရွာင္ၾကဥ္ေသာ ေကာင္းစြာ ေျပာဆိုျခင္းသေဘာသည္

သမၼာဝါစာမည္၏။(ဝစီဒုစရိုက္ေလးပါး - မုသာဝါဒ-လိမ္လည္ေျပာဆိုျခင္း။ ပိသုဏဝါစာ - သူတစ္ပါးတို႔ ခ်စ္ခင္ျခင္းကို ကြဲျပားေအာင္ ဂုန္းတိုက္ျခင္း။ ဖရုသဝါစာ - ၾကမ္းတမ္း ယုတ္မာေသာစကားကိုေျပာဆိုျခင္း။ သမၹပၸလာပဝါစာ - အက်ိဳးမရွိေသာ စကားဖ်င္းစကားညံ့တို႔ကို ေျပာဆိုျခင္း)။

သမၼာကမၼႏ ၱ = အသက္ေမြးဝမ္းေၾကာင္းႏွင့္ မဆိုင္ဘဲ ကာယဒုစရိုက္သုံးပါးမွေရွာင္ၾကဥ္ေသာ ေကာင္း စြာျပဳလုပ္ျခင္းသေဘာသည္ သမၼာကမၼႏ ၱမည္ပါသည္။ (ကာယဒုစရိုက္သုံးပါး - ပါဏာတိပါတ - သူ တစ္ပါးအသက္ကို သတ္ျဖတ္ျခင္း။ အာဒိႏၷာဒါန - ပိုင္ရွင္မေပးေသာ သူတစ္ပါးဥစၥာကို ခိုးယူျခင္း။ ကာေမသုမိစၦာစာရ - သူတစ္ပါးတို႔၏ ကာမဂုဏ္ကို က်ဴးလြန္ျခင္း။)

သမၼာအာဇီဝ = အသက္ေမြးဝမ္းေၾကာင္းႏွင့္ဆိုင္ေသာ ကာယဒုစရိုက္သုံးပါး၊ ဝစီဒုစရိုက္ေလးပါးမွ ေရွာင္ၾကဥ္၍ ေကာင္းေသာ အသက္ေမြးဝမ္းေၾကာင္းျခင္းသေဘာသည္ သမၼာအာဇီဝမည္၏။

ကရုဏာ = သူတစ္ပါးတို႔၏ ဆင္းရဲျခင္းကိုျမင္သိ၍ သူေတာ္ေကာင္းတို႔၏ ႏွလုံးပင္ပန္းျခင္းသေဘာ သည္ ကရုဏာမည္၏။ ဆင္းရဲေနၾကသူမ်ား ဆင္းရဲမွလြတ္ေျမာက္ၾကေစလိုေသာ သနားၾကင္နာျခင္း သေဘာသည္ ကရုဏာမည္၏။ ေဒါသ ဗ်ာပါဒသည္ သူတစ္ပါးဆင္းရဲေနသည္ကို ေက်နပ္ေနျခင္း ဆင္းရဲဒုကၡေရာက္ေစလိုျခင္းသေဘာျဖစ္၍ ကရုဏာသည္ ေဒါသ ဗ်ာပါဒ၏ဆန္႔က်င္ဘက္တည္း။

မုဒိတာ = သူတစ္ပါးတို႔၏ ပစၥည္းဥစၥာျပည့္စုံခ်မ္းသာမႈကို ျမင္သိရ၍ အားရရႊင္လန္း ဝမ္းေျမာက္ျခင္း သေဘာသည္ မုဒိတာမည္၏။ သူတစ္ပါးတို႔ ပစၥည္းဥစၥာျပည့္စုံခ်မ္းသာမႈကို ျမင္သိရ၍ စိတ္ႏွလုံးမသာ ယာျခင္း မနာလိုမရႈစိမ့္ျခင္းသေဘာရွိေသာ ဣႆာႏွင့္ ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္၏။

နာမ္ေတပညာသ = နာမ္ေတပညာသဆိုသည္မွာ နာမ္တရား ၅၃-ပါးကိုဆိုလို၏။ စိတ္အားလုံးသည္ အာရုံကိုသိမႈခ်ည္းသာျဖစ္၍ တစ္ခုျပဳ၊ ေစတသိက္ (၅၂)ပါးႏွင့္ေရာလွ်င္ နာမ္ (၅၃)ပါးျဖစ္၏။

ေဝဒနာသုံးပါး = ၁။သုခေဝဒနာ။ ၂။ဒုကၡေဝဒနာ။ ၃။ဥေပကၡေဝဒနာ ေပါင္း သုံးပါးျဖစ္၏။

သုခေဝဒနာ(၆၃)ပါး = ေလာဘမူေသာမနႆ (၄)ပါး။ အဟိတ္ေသာမနႆ(၂)ပါး။ အဟိတ္ ကုသလဝိပါက္သုခသဟဂုတ္စိတ္(၁)ပါး။ ကာမေသာဘနစိတ္(၂၄)ပါးထဲက ေသာမနႆ ၁၂-ပါး။ ရူပါဝစရစိတ္ (၁၅)ပါးထဲက ေသာမနႆ ၁၂-ပါး။ ေလာကုတၱရာအက်ယ္ ပထမစ်ာန္(၈)ပါး။ ဒုတိယ စ်ာန္(၈)ပါး။ တတိယစ်ာန္(၈)ပါး။စတုတၳစ်ာန္(၈)ပါး။ ေပါင္း (၆၃)ပါး။

ဒုကၡေဝဒနာသုံးပါး = ေဒါသမူစိတ္ (၂)ပါး။အကုသလဝိပါက္စိတ္(၇)ပါးမွ ဒုကၡသဟဂုတ္ ကာယ ဝိညာဏ္စိတ္တစ္ပါး။ေပါင္းသုံးပါးကို ဒုကၡေဝဒနာသုံးပါးဟုေခၚသည္။

ဥေပကၡာေဝဒနာ (၅၅)ပါး = ေလာဘမူဥေပကၡာ ေလးပါး။ ေမာဟမူစိတ္(၂)ပါး။ ေဒြးပဥၥဝိညာဏ္ (၁ဝ)ပါး။ သမၸဋိစ ၦိဳင္း (၂)ပါး။ ဥေပကၡာသႏၱီရဏစိတ္ (၂)ပါး။ ကာမေသာဘနစိတ္(၂၄)ပါးထဲမွ ဥေပကၡာသဟဂုတ္စိတ္ (၁၂)ပါး။ ရူပါဝစရပဥၥမစ်ာန္ဥေပကၡာ (၃)ပါး။ အရူပါဝစရစိတ္ (၁၂)ပါး။ ေလာကုတၱရာအက်ယ္ ပဥၥမစ်ာန္(၈)ပါး ေပါင္း (၅၅)ပါး။

မွတ္ခ်က္/ တစ္နည္းအားျဖင့္ ေဝဒနာငါးပါးယူလွ်င္ သုခေဝဒနာ(၆၃)ပါးထဲမွ သုခသဟဂုတ္ကာယ ဝိညာစိတ္ကို သုခေဝဒနာတစ္ပါးဟုယူပါ။ ၎မွက်န္ေသာစိတ္(၆၂)ပါးကို ေသာမနႆသဟဂုတ္ (၆၂)ပါးဟုယူပါ။ ဒုကၡေဝဒနာသုံးပါးမွ ေဒါသမူစိတ္ (၂)ပါးကို ေဒါမနႆေဝဒနာဟုယူပါ။ ဒုကၡသဟဂုတ္ကာယဝိညာဏ္စိတ္ကို ဒုကၡေဝဒနာဟုယူပါ။ ဥေပကၡာ ၅၅-ပါးကိုကား ဥေပကၡာေဝဒနာ ယူ၍ ေဝဒနာငါးပါးရပါသည္။

ဟိတ္ေျခာက္ပါး = ေလာဘဟိတ္ ။ ေဒါသဟိတ္။ ေမာဟဟိတ္။ အေလာဘဟိတ္။ အေဒါသဟိတ္။ အေမာဟဟိတ္ ေပါင္း ဟိတ္(၆)ပါးျဖစ္ပါသည္။

အဟိတ္စိတ္ = ဟိတ္အားလုံးႏွင့္ ယွဥ္တြဲခြင့္မရွိေသာ အဟိတ္စိတ္ (၁၈)ပါးသည္ အဟိတ္မည္၏။

ဧကဟိတ္စိတ္ = ယွဥ္ေဘာ္ယွဥ္ဘက္ ေမာဟဟိတ္တစ္ပါးသာရွိေသာ ေမာဟမူစိတ္ ၂ပါးသည္ ဧကဟိတ္စိတ္မည္၏။

ဒြိဟိတ္စိတ္ = ေလာဘမူစိတ္(၈)ခု၊ ေဒါသမူေဒြ။ ကာမေသာဘနစိတ္ (၂၄)ပါးထဲက ဉာဏဝိပၸယုတ္ စိတ္ (၁၂)ပါး။ ေပါင္း ၂၂-ပါးသည္ ယွဥ္ဘက္ဟိတ္ ၂ပါးသာရွိေသာေၾကာင့္ ဒြိဟိတ္စိတ္မည္၏။ ဟိတ္ ႏွစ္ပါးယွဥ္ပုံမွာ ေလာဘမူစိတ္ရွစ္ပါး၌ ေလာဘဟိတ္ ေမာဟဟိတ္ယွဥ္၏။ ေဒါသမူစိတ္ ၂ပါး၌ ေဒါသ ဟိတ္ ေမာဟဟိတ္ယွဥ္၏။ ကာမေသာဘနဉာဏဝိပၸယုတ္စိတ္ ၁၂-ပါး၌ကား ဉာဏ္ႏွင့္မယွဥ္ေသာ ေၾကာင့္ အေလာဘဟိတ္ အေဒါသဟိတ္ ႏွစ္ပါးယွဥ္ပါသည္။ အေမာဟဟိတ္မယွဥ္။

တိဟိတ္စိတ္ (၄၇)ပါး = ယွဥ္ေဘာ္ယွဥ္ဘက္ အေလာဘဟိတ္ အေဒါသဟိတ္ အေမာဟဟိတ္အား ျဖင့္ ဟိတ္သုံးပါးရွိေသာစိတ္သည္ တိဟိတ္စိတ္မည္၏။ ၎တို႔ကား ကာမေသာဘနစိတ္ (၂၄)ပါးထဲမွ ဉာဏသမၸယုတ္စိတ္ (၁၂)ပါး။ ရူပါဝစရစိတ္ (၁၅)ပါး။ အရူပါဝစရစိတ္ (၁၂)ပါး။ ေလာကုတၱရာစိတ္ (၈)ပါး ေပါင္း ၄၇-ပါးျဖစ္ပါသည္။

ကိစၥ = ပရမတ္ျဖစ္ေသာ နာမ္တရားတို႔သည္ မ်က္စိတစ္မွိတ္လွ်ပ္တစ္ပ်က္ခဏေလးေတာင္ ရပ္နားမႈ မရွိဘဲ အာရုံစေသာ အေၾကာင္းအားေလွ်ာ္စြာ မိမိတို႔၏ ကိစၥကိုယ္စီကို ေဆာင္ရြက္ေနၾက၏။ စိတၱ နိယာမလမ္းစဥ္အတိုင္း စိတ္ကိစၥမ်ားကို စိတ္ကေဆာင္ရြက္ေနၾက၏။

ပဋိသေႏၶကိစၥ = ဘဝေဟာင္းႏွင့္ ဘဝသစ္ကို ဆက္စပ္ေပးျခင္းကိစၥသည္ ပဋိသေႏၶကိစၥမည္၏။ စုတိကိစၥ၏ အျခားမဲ့၌ အနႏၱရပစၥည္းသတၱိအားျဖင့္ ဆက္တိုက္ ပဋိသေႏၶကိစၥကိုျပဳပါသည္။

ဘဝင္ကိစၥ = ပဋိသေႏၶစိတ္ျဖစ္ၿပီးသည့္ေနာက္ စုတိျပတ္ေၾကြ မေသခင္ကာလအတြင္း တစ္ျခားေသာ စိတ္မ်ား မျဖစ္ေပၚသည့္ကာလမွာျဖစ္ေပၚေလ့ရွိေသာစိတ္ကို (ဘဝမျပတ္ေအာင္ ဆက္စပ္ေပးေသာ စိတ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္) ဘဝင္စိတ္ဟုေခၚ၏။ ဘဝင္စိတ္၏ နိယာမလမ္းစဥ္အတိုင္း ေဆာင္ရြက္ျခင္း သည္ ဘဝင္ကိစၥမည္၏။

အာဝဇၨန္းကိစၥ = ဘဝင္စိတ္အစဥ္မွလႊတ္၍ အသစ္ျဖစ္ေသာ အာရုံတစ္ပါးပါးသို႔ စိတ္ကို ေရွးရႈဦးတည္ ေပးျခင္း ကိစၥသည္ အာဝဇၨန္းကိစၥမည္၏။

ပဥၥဝိညာဏ္ကိစၥအသီးသီး = စကၡဳဝိညာဏ္ေဒြးသည္ ျမင္ျခင္း ဒႆနကိစၥ။ ေသာတဝိညာဏ္ေဒြး သည္ ၾကားျခင္း သဝနကိစၥ။ ဃာနဝိညာဏ္ေဒြးသည္ အနံ႔ရွဴျခင္း ဃာယနကိစၥ။ ဇိဝွါဝိညာဏ္ေဒြးသည္ အရသာခံျခင္း သာယနကိစၥ။ ကာယဝိညာဏ္ေဒြးသည္ ေတြ႔ထိျခင္း ဖုသနကိစၥတပ္ၾကပါသည္။

သမၸဋိစ ၦိဳင္းကိစၥ = ဝိညာဏ္ငါးက ယူၿပီး၍ ခ်ဳပ္ဆုံးသြားေသာအာရုံကို မကြယ္ေပ်ာက္ရေအာင္ လက္ခံ သိမ္းပိုက္ထားျခင္းကိစၥသည္ သမၸဋိစ ၦိဳင္းကိစၥမည္၏။

သႏၱီရဏကိစၥ = သမၸဋိစ ၦိဳင္းသိမ္းပိုက္ထားေသာအာရုံကို စုံစမ္းျခင္း စီစစ္ျခင္းကိစၥသည္ သႏၱီရဏ ကိစၥမည္၏။

ဝုေ႒ာကိစၥ = သႏၱီရဏစုံစမ္းၿပီးေသာ အာရုံကို ပိုင္းျခားသတ္မွတ္ ဆုံးျဖတ္ျခင္းကိစၥရွိေသာ မေနာဒြါရာ ဝဇၹန္းစိတ္သည္ ဝုေ႒ာကိစၥတပ္ပါသည္။

ေဇာကိစၥ = အရွိန္ အဟုန္ႏွင့္တကြ က်ေရာက္၍ အာရုံ၏အရသာကိုခံစားမႈကိစၥသည္ ေဇာကိစၥမည္၏၊

တဒါရုံကိစၥ = ေဇာအာရုံျပဳေသာ အာရုံကိုပင္ ဆက္လက္အာရုံျပဳ၍ ေဇာသို႔အစဥ္လိုက္ေသာကိစၥသည္ တဒါရုံကိစၥမည္၏။

စုတိကိစၥ = ပစၥဳပၸန္ဘဝမွ စုတိျပတ္ေၾကြ ေသလြန္ျခင္း၊ ဘဝေဟာင္းမွ ဘဝသစ္သို႔ ေရြ႕ေလွ်ာျခင္းကိစၥ သည္ စုတိကိစၥမည္၏။

ဒြါရ = အိမ္ ေက်ာင္း ၿမိဳ႕ရြာတို႔၌ လူတို႔၏ ဝင္ရာထြက္ရာအေပါက္ကို တံခါးဟုေခၚသကဲ့သို႔ ကိုယ္တြင္း စိတ္ေစတသိက္တုိ႔သည္၎၊ ျပင္ပအာရုံ ၆-ပါးတို႔သည္၎ (ဆိုင္ရာ အာရုံႏွင့္စိတ္ေစတသိက္တို႔၏ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံ) ဝင္ထြက္ရန္တံခါးေပါက္ႏွင့္တူေသာ မ်က္စိအၾကည္ နားအၾကည္စေသာ အၾကည္ ဓာတ္ေျခာက္ပါးကို ဒြါရဟုေခၚသည္။

စကၡဳဒြါရ = မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္ အဆင္းဝင္ရာတံခါးေပါက္။ ေသာတဒြါရ = နားအၾကည္ဓာတ္ အသံ ဝင္ရာတံခါးေပါက္။ ဃာနဒြါရ = ႏွာေခါင္းအၾကည္ဓာတ္ အနံ႔အသက္ဝင္ရာတံခါးေပါက္။ ဇိဝွါဒြါရ = လွ်ာအၾကည္ဓာတ္ အရသာကိုသိေသာ အသိစိတ္မ်ားဝင္ရာတံခါးေပါက္။ ကာယဒြါရ = ကိုယ္အၾကည္ ဓာတ္ ႏူးညံ့/ၾကမ္းတမ္းေသာ အေတြ႔အထိမ်ားကို အာရုံခံရာတံခါးေပါက္။ မေနာဒြါရ = စိတ္အၾကည္ ဓာတ္ နာမ္တရား ေတြးေတာၾကံစည္စိတ္မ်ားဝင္လာရာ တံခါးေပါက္။

အာရုံေျခာက္ပါး = ၁။ အဆင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးသည္ ရူပါရုံမည္၏။ ၂။ အသံအမ်ိဳးမ်ိဳးသည္ သဒၵါရုံမည္၏။ ၃။ အနံ႔အမ်ိဳးမ်ိဳးသည္ ဂႏၶာရုံမည္၏။ ၄။ အရသာအမ်ိဳးမ်ိဳးသည္ ရသာရုံမည္၏။ ၅။ အေတြ႔အထိအမ်ိဳးမ်ိဳး သည္ ေဖာ႒ဗၺာရုံမည္၏။ ၆။ စိတ္ ၈၉ပါး၊ ေစတသိက္ ၅၂-ပါး၊ ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး၊ သုခုမရုပ္ ၁၆-ပါး၊ နိဗၺာန္၊ ပညတ္တို႔သည္ ဓမၼာရုံမည္၏။

ဝီထိ = လူတို႔ခရီးသြားရာလမ္းစဥ္ကဲ့သို႔ ေရွ႕စိတ္ ေနာက္စိတ္တို႔၏ စိတၱနိယာမသေဘာအရ ျဖစ္စဥ္ကို ဝီထိဟုေခၚပါသည္။ ျမစ္ေရအယဥ္စီးဆင္းသကဲ့သို႔ စိတ္တို႔၏ အစဥ္မျပတ္ ဆက္ကာ ဆက္ကာ ျဖစ္ ေပၚေနသည္ကို ဝီထိဟုေခၚပါသည္။

ဝီထိစိတ္ (၈၀) = ဒြါရဝိမုတ္စိတ္မ်ားျဖစ္ေသာ ရူပါဝစရဝိပါက္စိတ္ (၅)ပါး၊ အရူပါဝစရဝိပါက္စိတ္ (၄)ပါးတို႔မွတစ္ပါး က်န္ေသာစိတ္ေပါင္း (၈၀)သည္ ဝီထိစိတ္မည္၏။

ဝီထိမုတ္စိတ္ ၁၉-ပါး = အဟိတ္ ဥေပကၡာသဟဂုတ္သႏၱီရဏစိတ္(၂)ပါး၊ မဟာဝိပါက္စိတ္ (၈)ပါး၊ ရူပါဝစရဝိပါက္စိတ္ (၈)ပါး၊ အရူပါဝစရဝိပါက္စိတ္ (၄)ပါးသည္ ဝီထိမုတ္စိတ္လည္းမည္၏။ ပဋိသေႏၶ စိတ္လည္းမည္၏။ ဘဝင္စိတ္လည္းမည္၏။ ၎တို႔တြင္ ဥေပကၡာသႏၱီရဏ (၂)ပါးႏွင့္ မဟာဝိပါက္စိတ္ (၈)ပါးတို႔သည္ ဝီထိစိတ္(၈၀)တို႔တြင္လည္း ပါဝင္ၾက၏။ ယင္းတို႔သည္ ရံခါ ဝီထိစိတ္မွလြတ္၍ ရံခါဝီထိ စိတ္၌ ပါဝင္ၾကေသာေၾကာင့္တည္း။

တစ္ဘဝ၌တူၿမဲေသာတရား ၁၉-ပါး = ဝီထိမုတ္စိတ္ (၁၉)ပါးသည္ ပဋိသေႏၶကိစၥတပ္ခ်ိန္တြင္ ပဋိသေႏၶစိတ္မည္၏။ စုတိျပတ္ေၾကြေသလြန္ခ်ိန္ စုတိကိစၥ၌ စုတိမည္၏။ ဝီထိစိတ္အစဥ္ျပတ္ေသာ ၾကားကာလအခ်ိန္တြင္ ဘဝင္စိတ္မည္၏။ ထိုစိတ္ကိုပင္ ပဋိသေႏၶ/ဘဝင္/စုတိဟုေခၚဆိုရေသာ ေၾကာင့္ တစ္ဘဝ၌တူျမဲေသာတရားဟုေခၚပါသည္။

စကၡဳဒြါရဝီထိစဥ္ = ျမင္သိစိတ္ျဖစ္ေပၚတိုင္းက်ေရာက္တတ္ေသာ စကၡဳဒြါရဝီထိစဥ္ကား ၁။အတီတ ဘဝင္ (အတိတ္ဘဝင္)တစ္ခ်က္လြန္။ ၂။ဘဝဂၤစလန(အာရုံႏွင့္ ဒြါရတို႔ေပါင္းဆုံေသာအခါ ဝီထိစိတ္ ျဖစ္ေပၚဖို႔ရန္ အနားေပးထားေသာ ဘဝင္စိတ္ကို လႈပ္ႏိႈးျခင္း)။ ၃။ဘဝဂုၤပေစၦဒ (အိပ္ေပ်ာ္ရာမွ ႏိုးထ လာသကဲ့သို႔ ဘဝင္စိတ္ကိုျဖတ္ျခင္း။ ၄။ပဥၥဒြါရဝဇၨန္း(ငါးဒြါရတို႔အနက္ ဒြါရတစ္ခုခုကေနဝင္လာေသာ အာရုံကို ဆင္ျခင္ေသာ ဝီထိစိတ္ျဖစ္ေပၚသည္)။ ၅။သမၸဋိစ ၦိဳင္း (ဝင္လာေသာ အာရုံကို လက္ခံေသာ ဝီထိစိတ္)။ ၆။သႏၱီရဏ သမၸဋိစ ၦိဳင္းလက္ခံထားေသာ အာရုံကို စုံစမ္းေသာဝီထိစိတ္။ ၇။ဝုေ႒ာ (စုံစမ္း ၿပီးေသာ အာရုံကို အခိုင္အမာဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်ေပးေသာ ဝီထိစိတ္)။ ၈။ေဇာ (၇)ႀကိမ္ (အခိုင္အမာဆုံး ျဖတ္ၿပီးေသာ ဝီထိစိတ္အစဥ္မ်ားအရ ကုသိုလ္စိတ္ အကုသိုလ္စိတ္မ်ားျဖစ္ျခင္းသည္ ေဇာက်သည္ မည္၏)။ ေဇာသည္ သာမာန္ အင္အားေကာင္းခ်ိန္၌ (၇)ႀကိမ္က်၏။ ေသခါနီးအခ်ိန္၌ (၅)ႀကိမ္က်၏။ ထို႔ေနာင္ ေဇာသို႔အစဥ္လိုက္ေသာ တဒါရုံဝီထိစိတ္မ်ားျဖစ္ကာ ဘဝင္စိတ္မ်ားျပန္လည္ျဖစ္ေလ၏။

ဝီထိစဥ္အတိုေကာက္ = တီ - န - ဒ - ပ - စ - သံ - ဏ - ဝု - ဇ ဇ ဇ ဇ ဇ ဇ ဇ - ရုံ - ဘ - ။

မွတ္ခ်က္ / ေသာတဒြါရစေသာ ဝီထိစဥ္မ်ားလည္း ထို႔အတူပင္တည္း။

ျပဳလုပ္ေဆာင္ရြက္ေသာကိစၥရွိေသာကံေလးပါး = ၁။ ဇနကကံ - ဝိပါက္ပဋိသေႏၶအက်ိဳးကိုျဖစ္ေစ ေသာကံ (သူတစ္ပါးအသက္ကိုသတ္ျဖတ္ေသာကံကဲ့သို႔ ငရဲပဋိသေႏၶ ငရဲသားဘဝေရာက္ေစေသာ ကံတည္း)။

၂။ဥပထမၻကကံ = တစ္ပါးေသာကံကို အက်ိဳးေပးသန္ေအာင္ ေထာက္ပံ့ေပးေသာကံ။ (ဥပမာအားျဖင့္ ကုသိုလ္ကံေၾကာင့္ လူ႔ဘဝကိုရၿပီး လူ႔ဘဝတြင္ စိတ္ေကာင္းေစတနာေကာင္းျဖင့္ ကုသိုလ္ ေကာင္း မႈမ်ား မျပတ္ျပဳျခင္းေၾကာင့္ တစ္ဆင့္ထက္တစ္ဆင့္ျမင့္သည္ထက္ျမင့္ေသာ ဘဝကဲ့ သို႔တည္း)။

၃။ဥပပီဠကကံ = ဇနကကံကို ညိႈးႏြမ္းေအာင္ ကပ္၍ႏွိပ္စက္တတ္ေသာကံ(ဥပမာအားျဖင့္ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈေၾကာင့္ လူ႔ဘဝကိုရေသာ္လည္း မေကာင္းမႈဒုစရိုက္မ်ားကိုျပဳလုပ္သည့္အတြက္ ေၾကာင့္ ကုသိုလ္ကံအက်ိဳး ညိႈးမွန္ကြယ္ပကာ ဒုကၡခံစားရသကဲ့သို႔တည္း)။

၄။ ဥပဃာတကကံ = ကပ္၍သတ္တတ္ေသာကံ (ဥပမာ အခ်ို႕မုဆိုးတံငါမ်ားေသခါနီးကာလ ငရဲနိမိတ္မ်ားထင္လာေသာအ ခါမွ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈကို ကပ္၍ျပဳသည့္အတြက္ သုဂတိနိမိတ္မ်ား အျဖစ္ေျပာင္းလည္းသြားသကဲ့သို႔ လက္ငင္းျပဳေသာ ကံတစ္ခု အတိတ္ကျပဳခဲ့ေသာကံမ်ား အက်ိဳးေပးခြင့္မရေအာင္ ျဖတ္ေတာက္ေပး ေသာကံတည္း)။ သုဂတိနိမိတ္ - ေကာင္းရာသုဂတိ ဘုံဗိမာန္နိမိတ္မ်ား ထင္ျမင္လာျခင္း။ ေနာက္ဥပမာအားျဖင့္ အဂၤုလိမာလေထရ္ကဲ့သို႔မွတ္ပါ။

အဘိဓမၼတၳသဂၤဟ ပရမတၳတရားတို႔၏ အဓိပၸါယ္မ်ား အပိုင္း (ဂ)

အက်ိဳးေပးေသာအစဥ္အားျဖင့္ ကံေလးပါး

၁။ဂရုကံ - တစ္ပါးေသာကံမ်ားက တားျမစ္၍မရႏိုင္ ေသာ တမလြန္ဘဝ၌ ဧကန္အက်ိဳးေပးမည့္ကံ (ဥပမာ ကုသိုလ္ဘက္၌ ရူပါဝစရကုသုိလ္ကံကဲ့သို႔တည္း။ ရူပါဝစရစ်ာန္ကုသိုလ္ရၿပီး ပထမစ်ာန္ ကိုရလွ်င္ ပထမစ်ာန္ျဗဟၼဘုံသို႔ ဧကန္မုခ်ေရာက္
ရ မည့္ကံ။ အကုသိုလ္ဘက္၌ ပဥၥာနႏၱရိယ ကံႀကီးမ်ားကို ျပဳလုပ္ထားၿပီးပါက တမလြန္
ဘဝ၌ ဧကန္မုခ် ငရဲသို႔က်ေရာက္ရမည့္ကံတည္း၊ အလြန္ ႀကီးေလးေသာေၾကာင့္ ဂရုကံဟုေခၚသည္။ မိစၦာဒိ႒ိ အယူမွားေသာကံႀကီးသည္လည္း ထို႔အတူ ဂရုကံ ႀကီး
သာတည္း)။

၂။ အာသႏၷကံ = ေသခါနီးကာလ၌ ျပဳလုပ္အပ္ ေအာက္ေမ့အပ္ေသာကံသည္
အာသႏၷကံမည္၏။ (ထို အာသႏၷကံသည္လည္း ေသခါနီးကာလ မေကာင္းေသာ ငရဲနိမိတ္မ်ားထင္လာေသာအခါ ကုသိုလ္ က်န္ရစ္သူသားသမီးမ်ားက ကုသိုလ္ေကာင္းမႈကိုျပဳေပးျခင္း ကုသိုလ္ေကာင္းမႈမ်ားကို ျပန္လည္သတိ ရေအာင္ေျပာျပျခင္းျဖင့္ ျပဳလုပ္အပ္ ေအာက္ေမ့အပ္ေသာကံတည္း)။

၃။ အာစိဏၰကံ = ေန႔စဥ္မျပတ္ျပဳလုပ္အပ္ေသာ ဒါနမႈ၊ သီလမႈ၊ ဘာဝနာမႈမ်ားသည္
အာစိဏၰကံမည္ ပါသည္။ အကုသိုလ္ဘက္၌လည္း ထိုနည္းတူစြာ ေန႔စဥ္မျပတ္ျပဳလုပ္ေသာ ဒုစရိုက္မ်ားသည္ အာစိဏၰ ကံမည္ပါသည္။

၄။ကဋတၱာကံ = သာမန္ အက်ိဳးေပးကာမွ်ေသာကံသည္ ကဋတၱာကံမည္၏။ အက်ိဳးေပးရာအစဥ္အား ျဖင့္ျဖစ္ေသာကံေလးပါးတို႔သည္ ဂရုကံသည္ ဒုတိယဘဝ(တမလြန္)ဧကန္အက်ိဳးေပးမည္။ ဂရုကံမရွိ လွ်င္ အာသႏၷကံက
တမလြန္ဘဝ၌ ပဋိသေႏၶက်ိဳးေပမည္။ အာသႏၷကံကို ေကာင္းေအာင္ ဆိုးေအာင္
အာစိဏၰကံက ေထာက္ပံ့ေပး၏။ အာသႏၷကံ အက်ိဳးမေပးေသးလွ်င္ အာစိဏၰကံက
အက်ိဳးေပးမည္။ အာစိဏၰကံက အက်ိဳးမေပးေသးလွ်င္ ကဋတၱာကံက အက်ိဳးေပးမည္။

အက်ိဳးေပးရာကာလ၏အစြမ္းအားျဖင့္ ကံေလးပါး

၁။ ဒိ႒ဓမၼေဝဒနီယကံ = လက္ရွိဘဝမွာပင္ အက်ိဳးေပးေသာကံ(ကုသိုလ္ေဇာပဲျဖစ္ျဖစ္ အကုသိုလ္ ေဇာပဲျဖစ္ျဖစ္ ေဇာခုနစ္ႀကိမ္အနက္ ပထမေဇာေစတနာသည္ လက္ငင္းဘဝမွာပင္ အက်ိဳးေပး၏။ ထို႔ ေၾကာင့္ လွဴရင္းဒါန္းရင္းပိုၿပီးခ်မ္းသာ သာဓကမ်ား၊ သတ္ရင္းျဖတ္ရင္း အေသဆိုးေသၾကေသာ သာဓကမ်ားရွိေနၾကပါသည္)။

၂။ ဥပပဇၨေဝဒနီယကံ = ဒုတိယဘဝ(တမလြန္ဘဝ)၌ အက်ိဳးေပးေသာကံ။(ေဇာ
ခုနစ္ႀကိမ္အနက္ ခုနစ္ခုေျမာက္ေဇာသည္ ဒုတိယဘဝ၌ အက်ိဳးေပး၏ သတၱမေျမာက္
ေဇာသည္ အက်ိဳးေပးအသန္ဆုံး ျဖစ္သည္။ အဆုံးေဇာျဖစ္၍ အလြန္အားေကာင္းသည္)။

၃။ အပရာပရိယေဝဒနီယကံ = တတိယဘဝမွစ၍ ေတာက္ေလွ်ာက္ အခြင့္သာတိုင္း အက်ိဳးေပးေသာ ကံတည္း။(ဥပမာအားျဖင့္ အခ်ိဳ႕လူမ်ား၌ ေသဆုံးသည္အထိ အႏၱရာယ္မၾကဳံရေသာ္လည္း မၾကာခဏ ေဘးေတြ႔ရတတ္၏။ထိုသို႔ ေဘးအႏၱရာယ္ႏွင့္ ရင္ဆိုင္ရျခင္းသည္ ဘဝတစ္ခုခု သူတစ္ပါးအသက္ကို အႏၱရာယ္ေပးခဲ့ေသာ အပရာရိယေဝဒနီယကံက အခြင့္သာတိုင္း အက်ိဳးေပးေနျခင္းသေဘာတည္း)။

၄။ အေဟာသိကံ = အက်ိဳးေပးၿပီးလည္းမဟုတ္ ေပးလတံ့လည္းမဟုတ္ေသာ ျပဳၿပီးကာမတၱကံသည္ အေဟာသိကံမည္၏။ (ဥပမာအားျဖင့္ အဂၤုလိမာလ လူေပါင္းမ်ားစြာ သတ္ခဲ့ေသာ္လည္း
ရဟႏၱာျဖစ္ သြားသည့္အတြက္ေၾကာင့္ ေနာင္ဘဝ ေနာင္ခႏၶာမရွိ။ ေနာင္ခႏၶာမရွိေသာေၾကာင့္ သူျပဳခဲ့ေသာ အကု သိုလ္ကံမ်ားက အက်ိဳးေပးလတံ့မဟုတ္ေသာေၾကာင့္ အေဟာသိကံျဖစ္သြားသကဲ့သို႔တည္း)။

ဒုစရိုက္ဆယ္ပါး

၁။ပါဏာတိပါတ = သူတစ္ပါးအသက္ကို သတ္ျဖတ္ျခင္း။ (ပါဏာတိပါတအဂၤါမ်ား - ၁။သတၱဝါတစ္ ေယာက္ျဖစ္ျခင္း။ ၂။သတၱဝါဟုအမွတ္ရွိျခင္း။ ၃။သတ္လိုေသာစိတ္ရွိျခင္း။ ၄။သတ္ျခင္းငွါလုံ႔လျပဳျခင္း၊ ၅။ထိုလုံ႔လပေယာဂေၾကာင့္ ေသသြားျခင္း)။

၂။အဒိႏၷာဒါန = ပိုင္ရွင္မေပးေသာသူတစ္ပါးဥစၥာကို ခိုးယူျခင္း။ (အဒိႏၷာဒါနကံေျမာက္ေၾကာင္းအဂၤါ မ်ား - ၁။သူတစ္ပါးတို႔ဥစၥာျဖစ္ျခင္း။ ၂။သူတစ္ပါးဥစၥာဟု အမွတ္ရွိျခင္း။ ၃။ခိုးယူလိုေသာစိတ္ရွိျခင္း။ ၄။ခိုးျခင္း၌ လုံ႔လျပဳျခင္း။ ၅။ခိုးယူျခင္း )။

၃။ကာေမသုမိစၦာစာရ = သူတစ္ပါး သားသမီး သားမယား၌ ျပစ္မွားက်ဴးလြန္ျခင္း။ (ကံေျမာက္ ေၾကာင္းအဂၤါမ်ား - ၁။ မက်ဴးလြန္အပ္ေသာသူျဖစ္ျခင္း။ ၂။မွီဝဲလိုေသာစိတ္ရွိျခင္း။ ၃။မွီဝဲလိုေသာစိတ္ ျဖင့္ လုံ႔လျပဳျခင္း။ ၄။က်ဴးလြန္ျခင္းအေပၚ၌ သာယာျခင္း။ (ဤသုံးပါးကို ကာယဒုစရိုက္သုံးပါးဟုေခၚ)။

၄။မုသာဝါဒ = မဟုတ္မမွန္ လိမ္ညာေျပာဆိုျခင္း။ (မုသာဝါဒကံေျမာက္ေၾကာင္း အဂၤါေလးပါး - ၁။မမွန္ေသာ အေၾကာင္းအရာျဖစ္ျခင္း။ ၂။လိမ္ညာလိုေသာစိတ္ရွိျခင္း။ ၃။လုံ႔လျပဳျခင္း။
၄။သူတစ္ပါး တို႔က လိမ္ညာမႈကိုလက္ခံျခင္း)။

၅။ပိသုဏဝါစာ = သူတစ္ပါးတို႔၏ ခ်စ္ခင္မႈကို ကြဲျပားေအာင္ ဂုန္းေခ်ာျခင္း။ (ပိသုဏဝါစာကံေျမာက္ ေၾကာင္းအဂၤါေလးပါး - ၁။ခ်စ္ခင္ညီညြတ္ေနသူမ်ားျဖစ္ျခင္း။ ၂။ကြဲျပားေစလိုေသာစိတ္ရွိျခင္း။ ၃။ကုံး တိုက္ျခင္းငွါလုံ႔လျပဳျခင္း။ ၄။လွည့္စားေသာစကားမ်ားကို သူတစ္ပါးတို႔က လက္ခံျခင္း(။

၆။ဖရုသဝါစာ = ၾကမ္းတမ္းေသာစကား ဆဲေရးေသာ ေစာ္ကားေသာစကားကိုေျပာဆိုျခင္း။
(ဖရုသ ဝါစာကံေျမာက္ေၾကာင္းအဂၤါ ၃-ပါး - ၁။ဆဲေရးျခင္းလိုေသာစိတ္ရွိျခင္း။ ၂။စိတ္ဆိုးျခင္း။ ၃။ဆဲေရးျခင္း အေၾကာင္းအဂၤါဆယ္ပါးတို႔ျဖင့္ ဆဲေရးျခင္း)။

၇။သမၹပၸလာပဝါစာ = အက်ိဳးမဲ့ေသာစကားမ်ားကို ေျပာဆိုျခင္း။ (သမၹပၸလာပဝါစာကံေျမာက္ေၾကာင္း အဂၤါ ႏွစ္ပါး ၁။အက်ဳိးမဲ့ေသာစကားကို ေရွးရႈျခင္း။ ၂။ထို စကားကိုေျပာဆိုျခင္း)။

အဘိဇၥ်ာ = သူတစ္ပါးစည္းစိမ္ခ်မ္းသာကို လိုခ်င္ေသာစိတ္ျဖင့္ ေရွးရႈၾကံစည္ျခင္း။ (အဘိဇၥ်ာကံ ေျမာက္ေၾကာင္းအဂၤါ ၂-ပါး - ၁။ သူတစ္ပါး စည္းစိမ္ဥစၥျဖစ္ျခင္း။ ၂။မိမိစည္းစိမ္ျဖစ္လွ်င္ေကာင္းမွာပဲဟု ေရွးရႈၾကံစည္ျခင္း)။

ဗ်ာပါဒ = သူတစ္ပါးတို႔ ပ်က္စီးေစလိုေသာ ဒုကၡေရာက္ေစလိုေသာ ၾကံစည္ျခင္း။ (ဗ်ာပါဒကံေျမာက္ ေၾကာင္းအဂၤါ ၂-ပါး = ၁။တစ္ပါးေသာ သတၱဝါျဖစ္ျခင္း။ ၂။ထိုသတၱဝါတို႔ ေသၾကလွ်င္ေကာင္းမွာပဲၾကံ စည္ျခင္း)။ မွတ္ခ်က္/ ေသသည္
အထိၾကံစည္မွ ကမၼပထေျမာက္သည္။ ဆင္းရဲေစလိုမႈသာဆိုလွ်င္ ကံသာေျမာက္သည္။ ကမၼပထမေျမာက္ေသးပါ။

မိစ ၦာဒိ႒ိ = မွားယြင္းေသာအယူကို ယူျခင္း။ (မိစ ၦာဒိ႒ိကံေျမာက္ေၾကာင္းအဂၤါ ၂-ပါး = ၁။မိမိယူထား ေသာအယူသည္ မဟုတ္မမွန္ေဖာက္ျပန္ေသာ သေဘာရွိျခင္း။ ၂။ထိုမွားယြင္းသည့္အတိုင္း ယူဆထား ျခင္း)။ မွားယြင္းေသာ အယူမ်ားတြင္ ကမၼပထေျမာက္ေသာမိစ ၦာဒိ႒ိတို႔ကား နတၳိကဒိ႒ိ၊ အေဟတုက ဒိ႒ိ၊ အကိရိယဒိ႒ိသုံးပါးတို႔ျဖစ္ပါသည္။ ၾကြင္းေသာ သႆတဒိ႒ိစသည္တို႔ကား
ကံသာေျမာက္သည္။

ဆက္လက္ေဖၚျပပါဦးမည္